Ο αστροναύτης και το διάστημα

Μια συνέντευξη του κοσμοναύτη Σεργκέι Ζαλιότιν στην Αναστάσια Νόβακ

 

 

 

ΑΠ: Το να ενταχθείς στην ομάδα των κοσμοναυτών ήταν πάντοτε μια αρκετά δύσκολη υπόθεση. Χρειάζεται να διαθέτεις πτυχίο ειδικότητας στην Αεροπορία ή στους διαστημικούς πυραύλους, και πενταετή εμπειρία εργασίας σε κάποιον από αυτούς τους τομείς. Ο κοσμοναύτης πρέπει να έχει ανάστημα από 1.50 μέχρι 1.90 -παλαιότερα ήταν γύρω στο 1.70- και καθήμενος πρέπει να καταλαμβάνει 80-90 εκ. Μεγάλη σημασία δίδεται στη δημιουργικότητα, την ικανότητα αντίληψης κατά την εκπαίδευση, το κίνητρο για την επιλογή του επαγγέλματος του κοσμοναύτη, καθώς και τις γνώσεις όσον αφορά τις πολιτιστικές και ιστορικές πτυχές της κοσμοναυτικής. Επίσης, οι ψυχολόγοι μελετούν τα στοιχεία του χαρακτήρα του αιτούντος, το βιογραφικό της οικογένειας, την εργασιακή δραστηριότητα και την απουσία ή όχι νομικών αδικημάτων. 

 

Οι ηλικίες των αστροναυτών

 

 

ΑΠ: Οι περιπτώσεις διαφέρουν εντελώς μεταξύ τους. Μπορεί κανείς να ενταχθεί στην ομάδα στα 25 του, τελειώνοντας δηλαδή το Πανεπιστήμιο, να εργαστεί στον κλάδο τουλάχιστον τρία χρόνια, και να θέσει υποψηφιότητα σαν ίσος με τους υπόλοιπους. Μπορεί να γίνει δεκτός στους κοσμοναύτες στα 40, όπως ο Μιχαήλ Κορνιένκο, και να γιορτάσει τα 50 του κατά το πρώτο διαστημικό ταξίδι. Είναι δυνατόν να εργαστεί κανείς στο Διάστημα ακόμη και στα 60, όπως σήμερα ο Πάβελ Βινογκράντοφ.

 

 

ΑΠ: Δεν εξαρτώνται όλα μόνο από την ηλικία, αλλά και από τη φυσική κατάσταση, καθώς και το πρόγραμμα εργασιών που εκτελείται στο Διάστημα. Καθημερινά και για 2-3 ώρες κάθε κοσμοναύτης στο σταθμό προπονείται με τη χρήση ειδικών οργάνων, διαφορετικά θα ξεμάθει να βαδίζει, να σηκώνει βάρη, να κινεί τα άκρα του. Στη Γη η περίοδος αποκατάστασης διαρκεί ακριβώς όσο και ο χρόνος που περάσαμε στο Διάστημα.

 

 

ΑΠ: Όταν ξεκινούσε η έρευνα του Διαστήματος, έστελναν εκείνους που μόλις είχαν ολοκληρώσει την εκπαίδευση και οι οποίοι δεν είχαν αντικαταστάτες, καθώς δεν υπήρχε η εμπειρία προηγούμενων γενεών. Σήμερα, η περίοδος αυτή έχει επεκταθεί κατά 10-15 χρόνια. Το διάγραμμα ακολουθίας, δηλαδή το πρόγραμμα πτήσης με τους στόχους του και την επιλογή της σύνθεσης του πληρώματος, γίνεται πολύ καιρό πριν. Χρειάζονται εντατικές μελέτες των στόχων της αποστολής, συστηματικοί ιατρικοί, ψυχολογικοί και τεχνικοί έλεγχοι. Οι νέοι δυσκολεύονται να ενσωματωθούν άμεσα σε αυτά τα χρονοδιαγράμματα και απομένει απλά να περιμένουν τις επόμενες επιλογές, συνεχίζοντας την εκμάθηση στην ειδικότητά τους.

 

 

ΑΠ: Εμείς είμαστε κοσμοναύτες, οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται από εμάς, αλλά από ειδικές επιτροπές, οι οποίες επιλέγουν τους ανθρώπους που διαθέτουν τα απαραίτητα κριτήρια. Η παλιά σχολή είναι γνωστή επειδή έχει εργαστεί ήδη στο Διάστημα και έχει δώσει τα διαπιστευτήριά της. Ύστερα από πέντε χρόνια θα φύγουμε από το προσκήνιο και τη θέση μας θα πάρουν οι νέοι, οι οποίοι τότε θα είναι 35-40 ετών. Θα είναι απολύτως έτοιμοι για πτήσεις οποιουδήποτε βαθμού δυσκολίας.

 

Πρώτιστο μέλημα, η ασφάλεια

 

 

ΑΠ: Επέβλεπα την αυστηρή εφαρμογή του προγράμματος της πτήσης, πρόσεχα για την ασφάλεια όλου του πληρώματος. Τις περισσότερες φορές το πρόγραμμα εργασίας μας είναι καθορισμένο με ακρίβεια δευτερολέπτων. Αν κάτι δεν γίνει στον προκαθορισμένο χρόνο, περιμένουμε μερικά δευτερόλεπτα και ορίζουμε άλλο πρόγραμμα. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι εκεί, από τα δευτερόλεπτα εξαρτάται η ίδια η ζωή.

 

 

ΑΠ: Στη Ρωσία έχουμε καθιερώσει τον κανόνα πως όταν τα αυτόματα συστήματα λειτουργούν, παρακολουθούμε αν όλες οι ενδείξεις είναι αυτές που πρέπει. Όταν τα συστήματα αρχίζουν να υπερφορτώνονται, το πλήρωμα περνά σε χειροκίνητο έλεγχο. Για έναν κοσμοναύτη το σημαντικότερο είναι η ικανότητα να μπορεί να μοιράζει σωστά την προσοχή του. Στο πρώτο ταξίδι δεν λειτούργησε το αυτόματο σύστημα πρόσδεσης στον σταθμό Mir, και υποχρεωθήκαμε να προσδεθούμε κάνοντας οι ίδιοι τις απαραίτητες ενέργειες.

 

 

ΑΠ: Όταν πετάς για πρώτη φορά, δεν συνειδητοποιείς απόλυτα τις καταστάσεις και γι’ αυτό δεν φοβάσαι. Αλλά όσο πιο έμπειρος είναι ένας κοσμοναύτης, τόσο περισσότερο συνειδητοποιεί το τι συμβαίνει και που μπορεί να καταλήξει. Τα συναισθήματα μας κατακλύζουν αμέσως με το μπαίνουμε στον πύραυλο και πρέπει από εκείνη ακριβώς τη στιγμή να τα ελέγξουμε. Προσωπικά προσπαθώ να φαντάζομαι όλα όσα συμβαίνουν σαν μια ακόμη εκπαιδευτική εξάσκηση.

 

Το 525ο δευτερόλεπτο

 

 

ΑΠ: Και ποιός άραγε δεν φοβάται στο επάγγελμά μας; Κάθε κοσμοναύτης γνωρίζει ότι ο αληθινός φόβος έρχεται στο 525ο δευτερόλεπτο, όταν αποκολλάται το τέταρτο στάδιο του πυραύλου-φορέα και από την υπερφόρτωση μέσα σε μια στιγμή ξεκινά η έλλειψη της βαρύτητας.

 

 

ΑΠ: Από πλευράς σωματικής καταπόνησης είναι ό,τι πιο σκληρό υπάρχει. Η εργασία με το σκάφανδρο απαιτεί συγκεκριμένες δεξιότητες, για παράδειγμα, μεγάλη ένταση στις κινήσεις των χεριών. Γυρνώντας στο σταθμό χρειάζεται αποκατάσταση διάρκειας δύο ημερών, επειδή οι μυς είναι υπερφορτωμένοι. Οι αισθήσεις αυτές εν μέρει θυμίζουν την περίοδο της προσαρμογής στον ίδιο το σταθμό. Τις πρώτες 2-3 ημέρες σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας απαγορεύεται να κινείσαι πολύ. Επειδή, οι μετακινήσεις μέσα στο διαστημόπλοιο, η συχνή παρατήρηση από το φινιστρίνι, οδηγούν σε δυσλειτουργία του αιθουσαίου συστήματος του οργανισμού που μας βοηθά να κινούμαστε στο χώρο. Ωστόσο, αυτό το διάστημα είναι υπολογισμένο για τον καθένα ξεχωριστά, διότι πρέπει να γίνεται σαφές πότε ο κοσμοναύτης είναι έτοιμος να αναλάβει τα καθήκοντά του χωρίς να πιεστεί πέραν του φυσιολογικού. Για παράδειγμα, ο κοσμοναύτης Γιούρι Μαλεντσένκο που έχει ταξιδέψει πέντε φορές στο Διάστημα, μπορεί αμέσως μετά τα πρώτα στάδια της πτήσης να ξεκινήσει την εργασία του (Ο Γιούρι Μαλεντσένκο που βρίσκεται στην αίθουσα μαζί μας γελά και συμφωνεί).

 

Η ζωή στο Διάστημα

 

 

ΑΠ: Έχουμε τεστάρει δεκάδες, ακόμη και εκατοντάδες φορές τα πάντα στη διάρκεια της προετοιμασίας. Άλλο όμως στη Γη, και άλλο στο Διάστημα. Εκεί, όταν παίρνεις στα χέρια σου για παράδειγμα το τηλέφωνο, πρέπει να το προσδέσεις στον πίνακα και μετά να το τοποθετήσεις στην ειδική λαστιχένια θήκη προκειμένου να μην πετάξει. Αν κάνεις κάτι με λανθασμένο τρόπο ή ξεχάσεις να το κάνεις, όταν θα θελήσεις να το χρησιμοποιήσεις ξανά, δεν θα βρίσκεται πλέον στο μέρος που το άφησες. Στη Γη ο κοσμοναύτης εκτελεί συνήθως ένα πείραμα σε μια ώρα, ενώ στο Διάστημα, σε δύο. Υπάρχει και ένα άλλο πρόβλημα. Ο επιστημονικός εξοπλισμός στον σταθμό, μένει από το προηγούμενο πλήρωμα.

 

 

ΑΠ: Ας υποθέσουμε ότι πηγαίνεις στη γειτόνισσα και αυτή σου εξηγεί που βρίσκεται στην κουζίνα το κάθε πράγμα, πώς να ανάβεις και να σβήνεις τις συσκευές. Παραδεχθείτε ότι προκύπτουν πάρα πολλές απορίες, οι οποίες δεν της ήρθαν καν στο νου της να εξηγήσει.Ίδια κουζίνα είναι και στο Διάστημα. Σχεδόν πάντα οι κοσμοναύτες των άλλων πληρωμάτων αποθέτουν κάποιο αντικείμενο σε άλλο μέρος από εκείνο που ανέφεραν. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να επικοινωνήσεις με τη Γη, η οποία συνήθως δεν γνωρίζει τίποτα γι’ αυτό. Έτσι λοιπόν, μπορεί ένας κοσμοναύτης να μαυρίζει σε κάποια παραλία και ξαφνικά χτυπάει το τηλέφωνό του: «Χαίρετε από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, σύντροφε! Που έχετε βάλει εκείνο το βύσμα αγαπητέ;» 

 

Τεράστιες αλλαγές στις τεχνολογίες

 

 

ΑΠ: Ο Mir διαφέρει από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό τόσο, όσο και η ζωή πριν από 20 χρόνια διαφέρει από τη σύγχρονη. Πλέον υπάρχουν κινητά τηλέφωνα, laptop, πιο όμορφα και γρήγορα αυτοκίνητα. Οταν ήμουν στον Mir, αυτός είχε ηλικία 14 χρόνων, που είναι πολύ για έναν σταθμό. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός είναι μεγαλύτερος σε μέγεθος και δυνατότητες. Αντίθετα από τον Mir, τα όργανά του είναι βολικότερα τοποθετημένα στους πίνακες και κάθε ενέργεια συνδέεται με διαφορετικά laptop, τα οποία είναι περίπου 20 στο σκάφος. Μοιάζουν με αυτά στη Γη, αλλά είναι φτιαγμένα με συγκεκριμένο τρόπο.

Αν στη Γη ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής ύστερα από πέντε χρόνια εργασίας παλιώνει, στον Διαστημικό Σταθμό ο χρόνος μέσα στον οποίο παλιώνει τεχνολογικά, είναι ενάμιση-δυο χρόνια. Τα προγράμματα που συνδέονται με τον καθένα από αυτούς, βοηθούν να φορτώνεται η μνήμη του κεντρικού ελέγχου. Πάντως, σήμερα ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός δεν είναι πλέον σύγχρονος, και ύστερα από μερικά χρόνια θα τον θέσουν εκτός τροχιάς.

 

 

ΑΠ: Ναι. Είχα σταματήσει προσωρινά μόνο τη διαστημική δραστηριότητα και εργάστηκα στο περιφερειακό Συμβούλιο της Τούλα. Πέρασα τις απαιτούμενες ιατρικές εξετάσεις και κρίθηκα κατάλληλος για πτήσεις, ενώ νιώθω και ο ίδιος ότι έχω τις δυνάμεις γι’ αυτό. Πιθανότατα αυτό θα συμβεί το 2016 μαζί με γκρουπ διαστημικών τουριστών.

 

 

ΑΠ: Το τι θα κάνουν εκεί οι διαστημικοί τουρίστες, δεν είναι δική μου υπόθεση. Εγώ έχω τις δικές μου αποστολές και τα πειράματά μου. Είμαι κυβερνήτης διαστημοπλοίου, τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. 

 

Πηγή: rbth.gr